Ręcznie kute żelazne krzyże umieszczane na wierzchołkach kapliczek i krzyży drewnianych należą do charakterystycznych wytworów polskiej sztuki ludowej. W Polsce zaczęły się pojawiać już w XVIII wieku. Szczytowy okres ich rozwoju przypada na ostatnie dziesięciolecia XIX-ego i początek XX wieku.
Tradycja ich wykonywania zanikła na początku ubiegłego stulecia wraz z odejściem od zwyczaju stawiania drewnianych krzyży. Pod wpływem zmieniającej się mody na miejsce starych zniszczonych, stawiane są nowe, metalowe, pozbawione kutych elementów.
Krzyże zajmują ważne miejsce w wiejskim pejzażu północno-wschodniej Polski. Zwraca uwagę ich mnogość i bogactwo form. Widoczne to jest szczególnie we wschodniej części woj. podlaskiego, w której zachowane krzyże fundowane były przez wyznawców zarówno katolicyzmu jak i prawosławia.
Podlaskie kute krzyże są nie tylko świadectwem pobożności i religijności społeczności wiejskiej, ale też dziełami sztuki ludowej odznaczającymi się walorami plastycznymi i bogactwem form oraz kunsztem artystycznym miejscowych wiejskich rzemieślników. Krzyże te zachwycają swoją niespotykaną w innych regionach Polski oryginalnością, dekoracyjnością i różnorodnością rozwiązań kompozycyjnych, które nie mają swoich odpowiedników w oficjalnym nurcie sztuki. Ich walory artystyczne dorównują krzyżom z terenu Litwy, które w 2001 roku zostały wpisane na światową listę dziedzictwa UNESCO.
W 2012 r. w Czarnej Wsi Kościelnej odbył się plener “W kręgu tradycji – krzyż kowalski” w którym udział wzięli kowale z Polski i Litwy.
