szlak-rekodziela-ludowego-fot-a-k-2

Szlak rękodzieła ludowego

Wśród szlaków turystycznych przebiegających przez teren gminy Czarna Białostocka, najpopularniejszy jest Szlak Rękodzieła Ludowego województwa podlaskiego.

Powstał on w 1994 r. z inicjatywy Działu Etnografii Muzeum Podlaskiego w Białymstoku w celu ochrony i udostępnienia turystom ośrodków twórczości ludowej: kowalstwa, garncarstwa, łyżkarstwa, tkactwa, pisankarstwa oraz rzeźby. Większość pracowni znajduje się w Czarnej Wsi Kościelnej – „zagłębiu ceramicznym”, które karierę związało z gliną. Natura, bowiem hojnie wyposażyła ziemię w pokłady tego surowca.

Pierwszym garncarzem we wsi był Antoni Piechowski, który przybył z Knyszyna do Czarnej Wsi Kościelnej w 1799 r. Zajmował się on nie tylko toczeniem naczyń na kole garncarskim, ale także wypałem cegły i dachówki. W XIX wieku technika ceramiczna zainspirowała całą wieś, zaczęli się nią zajmować niemalże wszyscy. Najczęściej wyrabiano dachówkę „esówkę”. Duży popyt stał się źródłem dochodu niektórych gospodarzy. Wybrakowanych dachówek używano wraz z zaprawą wapienną do budowy domów, piwnic i budynków gospodarczych nadając oryginalny, nietypowy charakter oraz klimat miejscowości.

Na początku XX wieku zaczęto wyrabiać ceramikę siwą i czerwoną zwaną czasem zgrzebną lub biskwitową, które różniły się między sobą jedynie końcowym etapem wypału. Wytwarzane naczynia we wsi spełniały głównie rolę użytkową. W okresie międzywojennym zaczęto używać szkliw i różnych dodatków nadających barw: wiśniowej, żółtej, ceglastej, zielonkawej, czy brązowej.

Technologia wyrobu naczyń w działających pracowniach jest podobna i niezmieniana od lat.

Używana do wyrobu naczyń glina pochodząca z miejscowych złóż wymaga odpowiedniego przygotowania, które wpływa dodatnio na jej strukturę. Dawniej struganie, oczyszczanie i wyrabianie gliny odbywało się ręcznie, obecnie czynności te są zmechanizowane. Twórcy na kołach garncarskich toczą naczynia o kształtach tradycyjnych dla tego ośrodka: smukłe „ładyszki” i dzbanki, pękate „buńki”, przysadziste miski, garnki i dwojaki. Przy wyrobie naczyń wykorzystuje się stare, sprawdzone technologie, a pokazy toczenia i zdobienia naczyń pełnią funkcje edukacyjne.

Nestorami garncarstwa na terenie gminy byli Bolesław, Edmund i Adam Piechowscy, którzy swoje umiejętności przekazali młodszemu pokoleniu: Mirosławowi, Zbigniewowi i Pawłowi. Do aktywnie działających garncarzy należał również Stanisław Mosiej, którego rodzina zajmowała się ceramiką od trzech pokoleń. Dzisiaj przedstawicielami pokolenia garncarzy są: Paweł Piechowski, który tajniki rzemiosła pobierał od ojca Adama, Mirosław Piechowski – od ojca Edmunda, oraz Jan Kudrewicz podtrzymujący rodzinne tradycje od czwartego pokolenia.

W pobliżu pracowni Jana Kudrewicza na skraju wsi stoi kuźnia Mieczysława Hulewicza – jednego z najbardziej prężnych kowali na Podlasiu, łącząca tradycje kowalstwa ludowego i artystycznego. Teraz przed kuźnią i w galerii stoją świeczniki, rzeźby – czarownice, grający muzycy i chóry anielskie.

Położenie na skraju Puszczy Knyszyńskiej, łatwość pozyskiwania surowca sprzyjała od XIX wieku produkcji łyżek i innych drobnych, drewnianych sprzętów niezbędnych w wiejskim gospodarstwie. Jedna z ostatnich pracowni wyrobu łyżek należy do Mieczysława Baranowskiego w Zamczysku. Odwiedzając warsztat możemy obserwować, jak wprawnymi ruchami za pomocą tradycyjnych narzędzi i technologii stosowanych od dawna, wydobywa z kawałka drewna kształt łyżki. Dalej szlak prowadzi do pracowni tkactwa dwuosnowowego w gminie Janów, rzeźbiarza w Sokółce oraz zagłębia pisankarstwa w Lipsku.

Po drodze mijamy Niemczyn, w którym znajduje się Centrum Rękodzieła Ludowego – miejsce ekspozycji, organizowania warsztatów, pokazów, przyjmowania wycieczek. Tu także od lat odbywają się plenery fotograficzne, malarskie.

Warsztaty czynne są po telefonicznym uzgodnieniu przyjazdu.

Dla uczestników wycieczek zwiedzających pracownie miłą pamiątką są tradycyjne siwaki o różnych formach, gwizdki w kształcie ptaszków, drewniane chochle, kute róże czy podkówki na szczęście.

Adresy pracowni na szlaku:

 

Warsztat kowalski:

Mieczysław Hulewicz, Czarna Wieś Kościelna, ul. Sosnowa 4a, tel. +48 85 710 90 80

Pracownie garncarskie:

1. Jan Kudrewicz, Czarna Wieś Kościelna, ul. Sosnowa 19, te1. +48 85 710 90 85, +48 514 946 428

2. Mirosław Piechowski, Czarna Wieś Kościelna, ul. Piękna 27, tel. +48 607 832 775

3. Paweł Piechowski, Czarna Wieś Kościelna, ul. Piękna 29, tel. +48 504 265 631

Pracownia wyrobu łyżek Mieczysław Baranowski, Zamczysk 10, tel. +4885 71093 21

Pracownie tkactwa dwuosnowowego:

1. Alicja Kochanowska, Janów, ul. Nadrzeczna 3, tel.+ 4885 72160 36

2. Filomena Krupowicz, Janów, ul. Sokólska 50, tel. +4885 721 61 28

3. Ludgarda Sieńko, Janów, ul. Sokólska 8, tel. +4885 721 6174

4. Teresa Pryzmont, Wasilówka 19 (kol.), tel. +4885 72163 64, + 48 887 636 739

5. Danuta Radulska, Wasilówka 18 (kol.), tel. +48 8572160 24,+48 500 006 249

6. Bernarda Rość, Szaciłówka 37, tel. +48 665 479 267 (turyści indywidualni)

7. Lucyna Kędzierska, Wasilków, ul M. Konopnickiej 2, tel. +4885 71851 01 (turyści indywidualni)

Izba Tkactwa Dwuosnowowego:

Janów, ul. Białostocka 14a. tel. +4885 72160 43

Pracownia rzeźbiarska:

1. Piotr Szałkowski, Sokółka, ul. Mickiewicza 22, tel. +48 85 7115332

Muzeum Pisanki Lipskiej:

Lipsk, Rynek 2, tel. +48 502 114 932,+48 87 642 35 86

1. Krystyna Cieśluk, Lipsk, ul. Kościelna 16, tel. +48 87 642 35 99,pisankarstwo, pieczywo obrzędowe

2. Kazimiera Makowska, Lipsk, ul. Kościelna 14, tel. +48 87 642 37 95, tkactwo dwuosnowowe

3. Kazimiera Wnukowska, Kolonie Lipsk, 18, tel. + 48605 413 364 ,pisankarstwo

4. Genowefa Sztukowska – Szkardzińska, Lipsk, ul. Ogrodowa 5, tel. +48 87 642 37 97, pisanki, palmy wielkanocne, pieczywo obrzędowe

5. Janina Trochimowicz, Lipsk, ul. 400-1ecia 44, tel. +48 87 642 22 07, pieczywo obrzędowe